Metsiemme tärkein talousmarja eli puolukka on uuden suomalaistutkimuksen valossa luonnonanti, jota terveyden kannalta katsottuna todellakin kannattaa syödä.

Väitöstutkimuksessaan puolukan terveysvaikutuksiin perehtyneen Riitta Ryytin mukaan puolukka ei ole huippumarja jonkin tietyn yhden syyn vuoksi, vaan puolukassa on tasaisesti paljon kaikkea terveyden kannalta hyvää.

– Puolukan sisältämät polyfenolit ovat olleet viimeaikaisten tutkimusten keskiössä, Ryyti sanoo.

Puolukan terveysvaikutukset ovat erityisen kiinnostavia siksi, että niillä näyttäisi olevan suotuisaa vaikutusta juuri sellaisiin tekijöihin, joilla on yhteyksiä kansantauteihimme.

Puolukan syöminen voi Ryytit tutkimusten mukaan muun muassa ehkäistä lihavuuteen liittyvää matala-asteista tulehdusta ja aineenvaihdunnan haitallisia muutoksia.

Tähän pakettiin liittyvät muun muassa tyypin 2 diabetes, rasvamaksa ja veren rasva-arvojen huonontuminen.

Ehkäisi lihomista

Ryytin puolukkatutkimukset tehtiin hiirillä. Yksi ryhmä hiiriä sai syödäkseen vähärasvaista ravintoa, toinen ryhmä sai runsasrasvaista ravintoa ja kolmas ryhmä hiiriä sai runsasrasvaista ravintoa, jossa oli mukana runsaasti puolukasta tehtyä jauhetta.

Kuuden viikon seurannassa havaittiin, että puolukkahiirillä oli huomattavasti paremmat sokeri- ja rasva-arvot kuin niillä hiirillä, jotka söivät runsasrasvaista ruokaa ilman puolukkalisää.

Puolukkahiirillä myös paino jäi alhaisemmaksi ja niille kertyi vähemmän sisäelinrasvaa kuin pelkällä rasvaisella ruokavaliolla olleille hiirille.

– Puolukkahiiret eivät lihoneet niin paljon kuin pelkkää runsasrasvaista ravintoa syöneet hiiret, Ryyti kokoaa.

Puolukkahiirillä oli vähemmän leptiinihormonia kuin runsasrasvaista ruokavaliota popsineilla hiirillä. Leptiinin vaikutus lihavuuteen ei ole yhtä suoraviivaista kuin on aiemmin luultu, mutta sillä on vaikutusta ruokahalun säätelyyn.

Rasvamaksaa vastaan

Mielenkiintoinen tulos Ryytin tutkimuksessa koskee maksan ALAT-arvoja. ALAT-arvoja nostavat tavallisimmin lihavuus ja alkoholin runsas käyttö. Lihavuus johtaa rasvamaksaan, joka sinänsä suurentaa ALAT-arvoja.

Puolukkahiirillä maksan ALAT-arvot eivät nousseet lainkaan, vaikka puolukkahiiret söivät runsaasti rasvaa.

– Puolukka voikin auttaa ehkäisemään sellaista rasvamaksatautia, joka ei liity alkoholiin. Se on todella hyvä tulos, Ryyti toteaa.

Ryyti ei tutkimusten tässä vaiheessa usko, että puolukan syöminen voisi olla ihmiselle jonkinlainen ihmemarja, mutta riittävä ja säännöllinen puolukan syöminen voi tuoda useita hyötyjä.

Ryytin väitöstutkimuksen yhdessä osassa vertailtiin 12 puolukassa esiintyvän polyfenolin vaikutusta tulehdusaineiden nousuun.

Kolme polyfenolia nousi ylitse muiden. Ne olivat kvesetiini, resveratroli ja proantosyanidiinit. Proantosyanidiinit ovat tyypillisiä puolukalle ja karpalolle.

Pari desiä päivässä

Aiemmissa puolukkatutkimuksissa on todettu, että esimerkiksi karpalo ja mahdollisesti myös puolukka ehkäisevät virtsatieinfektioiden uusiutumista.

Tämä johtuu Potilaan Lääkärilehden artikkelin mukaan mahdollisesti siitä, että marjan yhdisteet estävät bakteerien takertumista limakalvoille.

Ryytiltä kysytään usein, paljonko ihmisen pitäisi puolukkaa syödä terveyshyötyjä saadakseen. Desi tai pari desilitraa puolukoita tai muita marjoja joka päivä olisi jo sellainen määrä, että siitä hyötyjä jo todennäköisesti saa.

– Suosittelen syömään kaikenlaisia marjoja ja syömään marjat marjoina, jolloin niistä saa kaikki hyödyt, Ryyti sanoo.

Ryytin mukaan puolukoihin voi aivan mainiosti laittaa maltillisesti sokeria, jos marjan maku tuntuu omaan suuhun liian happamalta, sillä puolukan omat yhdisteet kompensoivat verensokerin nousua.

Pöperöstä puuroon

Puolukan parhaat terveysvaikutteiset ainesosat eivät Ryytin mukaan juurikaan kärsi kuumennuksessa.

– Oma suosikkini on syödä puolukkaa tuorepuurossa tai viilin ja talkkunan kanssa pöperöinä. Ruispuolukkapuurosta pidän myös.

Jos puolukasta tekee mehua, josta jää marjamäskiä, Ryyti suosittelee lämpimästi käyttämään myös sen ruuanlaitossa. Mäskin voi sekoittaa vaikkapa puuroon tai sämpylätaikinaan.

Martat kertoo, että puolukka sisältää enemmän luontaista sokeria kuin mustikka. Marja on kuitenkin niin hapokas, että ihmisen makuaisti ei pysty aistimaan puolukan makeutta.

Arvioiden mukaan puolukkaa poimitaan Suomessa vuosittain noin 25 miljoonaa kiloa.

Heljä Salonen

Iltalehti, 05.08.2024

Перевод на русский:

Самая важная хозяйственная ягода в финских лесах — брусника.

Употребление брусники в пищу может помочь в борьбе с распространенными заболеваниями.

Пара децилитров брусники в день может предотвратить жировую болезнь печени, ожирение и воспаления низкой степени тяжести в организме.

Новое финское исследование показывает, что брусника, самая важная экономическая ягода в наших лесах, является натуральным продуктом, который действительно стоит употреблять с точки зрения здоровья.

По словам Риитты Рююти, которая изучала полезные свойства брусники в своей докторской диссертации, брусника не является лучшей ягодой по какой-то одной причине, но содержит в себе устойчивый поток всех полезных веществ.

— Полифенолы, содержащиеся в бруснике, находятся в центре последних исследований, — говорит она.

Польза брусники для здоровья особенно интересна, поскольку она, как оказалось, оказывает благотворное влияние на те самые факторы, которые связаны с нашими общими заболеваниями.

Среди прочего, согласно исследованиям Рююти, употребление брусники может предотвратить низкосортное воспаление, связанное с ожирением и неблагоприятными метаболическими изменениями.

В этот комплекс входят диабет 2-го типа, жировая дистрофия печени и ухудшение уровня липидов в крови.

Предотвращает набор веса

Исследования брусники Риитта проводились на мышах. Одну группу мышей кормили диетой с низким содержанием жиров, другую — диетой с высоким содержанием жиров, а третью — диетой с высоким содержанием жиров и большим количеством брусничного порошка.

В ходе шестинедельного наблюдения выяснилось, что у мышей, питавшихся брусникой, уровень сахара и жира был значительно лучше, чем у мышей, которые питались высокожировой диетой без брусничного корма.

Мыши на брусничной диете также имели меньшую массу тела и накапливали меньше висцерального жира, чем мыши на диете с одним только жиром.

— Мыши на брусничной диете не набрали столько веса, сколько мыши на диете с высоким содержанием жиров, — заключает Риитта.

У брусничных мышей было меньше гормона лептина, чем у мышей на диете с высоким содержанием жиров. Влияние лептина на ожирение не так однозначно, как считалось ранее, но он действительно влияет на регуляцию аппетита.

Против жирной печени

Интересная находка в исследовании Риитта касается уровня АлАТ в печени. [Биохимический анализ крови — АлАТ Анализ на фермент АлАТ применяется для оценки функционирования печени. ] Чаще всего уровень АлАТ повышается при ожирении и употреблении большого количества алкоголя. Ожирение приводит к образованию жировой ткани в печени, что само по себе повышает уровень АлАТ. У мышей, питавшихся брусникой, уровень АлАТ в печени не повышался вообще, несмотря на то что мыши ели пищу с высоким содержанием жиров.

— Брусника может помочь предотвратить жировую болезнь печени, не связанную с алкоголем. Это очень хороший результат, — говорит Риитта.

На данном этапе исследований Риитта не считает, что употребление брусники может стать каким-то чудодейственным средством для людей, но регулярное употребление брусники в достаточном количестве может принести ряд преимуществ.

В одной из частей докторского исследования Риитта сравнила влияние 12 полифенолов, содержащихся в бруснике, на увеличение количества воспалительных веществ.

Три полифенола выделялись на фоне остальных. Это были кесетин, ресвератрол и проантоцианидины. Проантоцианидины характерны для брусники и клюквы.

Несколько децилитров в день

Предыдущие исследования брусники показали, что такие плоды, как клюква и, возможно, брусника, предотвращают рецидивы инфекций мочевыводящих путей.

Возможно, это происходит потому, что соединения ягод не позволяют бактериям прилипать к слизистым оболочкам, говорится в статье в Patient’s Medical Journal.

У Риитты часто спрашивают, сколько брусники нужно съесть, чтобы получить пользу для здоровья. Одного-двух децилитров брусники или других ягод в день уже будет достаточно, чтобы получить пользу.

— Я рекомендую есть все виды ягод и есть ягоды как ягоды, чтобы получить всю пользу, — говорит Риитта.

По словам Риитты, можно умеренно добавлять сахар в бруснику, если вкус кажется вам слишком кислым, так как собственные соединения брусники компенсируют повышение уровня сахара в крови.

От крошева до каши

По словам Риитты, лучшие полезные вещества брусники не сильно страдают от нагревания.

— Мне лично больше всего нравится есть бруснику в свежей каше или с кусочком хлеба и тальком в качестве пудинга. Мне также нравится каша из манной крупы.

Если вы делаете брусничный сок из брусники, Рююти настоятельно рекомендует использовать его в кулинарии. Бруснику также можно подмешивать в кашу или тесто для булочек, например. Мартат [ресурс женской некоммерческой организации Martat] говорят, что брусника содержит больше натурального сахара, чем черника. Однако ягода настолько кислая, что вкусовые рецепторы человека не могут определить сладость брусники.

По оценкам, ежегодно в Финляндии собирают около 25 миллионов килограммов брусники.