Статья из финской прессы с параллельным, по абзацам, переводом на русский. Статья размещена как в общепросветительских, так и в образовательных целях. Мнения, выраженные в статье, могут совпадать, а могут не совпадать с точкой зрения публикатора.
Suomalaiset pelkäsivät Neuvostoliittoa, vaikka toisesta maailmansodasta oli kulunut vuosikymmeniä
Финны боялись СССР даже спустя десятилетия после Второй мировой
Syyskesällä 1968 kaksi nuorta tyttöä lähti metsään poimimaan vadelmia.
Поздним летом 1968 года две финские девушки отправились в лес собирать малину.
”Kun kuulimme lentokoneen ääniä, ajattelimme, että nyt Neuvostoliitto hyökkää Suomeen. Lähdimme juoksemaan kotiin ja jätimme marjat poimimatta”, kertoo 65-vuotias nainen Suomalaisten kylmä sota -kirjassa, jonka on kirjoittanut Jyväskylän yliopiston historian professori Antero Holmila.
«Мы услышали гул самолета и подумали, что это Советский Союз нападает на Финляндию. Мы побежали домой, забыв про ягоды», — рассказывает 65-летняя женщина в книге «Холодная война финнов» (Suomalaisten kylmä sota). Автор книги — Антеро Холмила (Antero Holmila), профессор истории Университета Ювяскюля.
Kirjan aineistona on Suomalaisen Kirjallisuuden Seuran (SKS) ja Svenska Litteratursällskapetin muistitietokeräyksissä saadut vastaukset. Holmila on saanut käyttöönsä myös monien muiden yhteisöjen ja tutkijoiden kokoamaa aineistoa. Ääneen pääsevät tavalliset ihmiset, joille tarjotaan mahdollisuus puhua kylmästä sodasta.
Для написания книги использовались воспоминания из материалов Финского литературного общества (Suomalaisen Kirjallisuuden Seura) и Шведского литературного общества (Svenska Litteratursällskapet). Холмила также изучил материалы, собранные многими другими сообществами и исследователями. В труде профессора дается слово обычным финнам. Именно они делятся с читателями своими переживаниями из времен холодной войны.
Prahan miehitys elokuussa 1968 vaikutti mielenmaisemaan järisyttävällä tavalla. Turuilla ja toreilla, sen ajan sosiaalisessa mediassa, kauhisteltiin Neuvostoliiton julmaa hyökkäystä, josta saatiin tiedotusvälineistä ajankohtaista tietoa.
Ввод войск в Чехословакию в августе 1968 года потряс финнов. На площадях и рынках, «соцсетях» того времени, с ужасом обсуждали жестокое нападение Советского Союза. Актуальную информацию финны получали из СМИ.
Lähes yhtä nopeasti liikkuivat myös huhut siitä, mitä tapahtui itärajalla ja Suomen merialueilla. Suusta suuhun kerrottiin, miten Neuvostoliitto kalisteli siellä panssareita ja sotalaivoja. Levitessään huhut paisuivat, ja muutaman viikon päästä suuri osa suomalaisista odotti Neuvostoliiton iskevän Suomeen.
Почти так же быстро распространились слухи о якобы происходящем на восточной границе и в прибрежной зоне Финляндии. Из уст в уста передавалось, как Советский Союз размещает там танки и военные корабли. Слухи разрастались, и спустя несколько недель многие финны уже ожидали нападения СССР на Финляндию.
Tunnistin itseni marjametsässä pelästyneiden tyttöjen kertomuksesta. Olin 14-vuotias ja harrastin pikajuoksua. Prahan miehityksen jälkeen vaihdoin vakituisen lenkkireittini peltomaisemasta metsäpoluille, koska laskin selviytyväni paremmin puiden suojassa, jos minua ammuttaisiin.
Я узнал себя в рассказе об испуганных девушках в лесу. Мне было 14 лет, и я увлекался бегом. После ввода войск в Чехословакию я изменил свой привычный маршрут пробежки с полей на лесные тропинки. Тогда я полагал, что среди деревьев у меня будет больше шансов спастись, если в меня начнут стрелять.
Antero Holmila ( s. 1979) painaa herkkää kohtaa meidän ikääntyneiden suomalaisten muistissa, kun hän kyselee, millaisessa tunneilmastossa suomalaiset lapset kasvoivat, kun vielä kaksikymmentä vuotta toisen maailmansodan päättymisen jälkeen Prahan miehitys kirvoitti rankkoja pelkoreaktioita.
Антеро Холмила (год рождения — 1979) затрагивает непростой период в памяти нас, пожилых финнов. Он задается вопросом, в каком эмоциональном климате оказались финские дети, когда через двадцать лет после окончания Второй мировой войны произошла оккупация Праги. Это событие сильно напугало финнов.
”Ei tarvinne venyttää mielikuvitusta tullakseen johtopäätökseen, että sota oli vahvasti läsnä suomalaisessa mentaalimaisemassa. Läsnäolo ei tietenkään ollut jokapäiväistä, mutta se aktivoitui hyvin herkästi”, Holmila arvioi.
«Не нужно напрягать воображение, чтобы понять, что война отчетливо присутствовала в ментальном ландшафте финнов. Конечно, мысли о войне не были постоянными, но они никогда не исчезали насовсем и легко возвращались», — рассуждает Холмила.
Viime syksynä ilmestynyt tutkija Pekka Turusen kirja Kylmää rauhaa osoitti, että pelkomme oli ollut suuresti liioiteltua. Suomen rajoilla ei syksyllä 1968 tapahtunut mitään kovin poikkeavaa.
Исследователь Пекка Турунен (Pekka Turunen) пишет в вышедшей в 2022 году книге «Холодный мир» (Kylmää rauhaa), что опасения финнов были сильно преувеличены. Осенью 1968 года на границах Финляндии не произошло ничего особенно необычного.
Huhut osoittautuivat nykykielellä sanottuna valeuutisiksi, mutta ne tekivät tehtävänsä. Suomalaiset pelästyivät ja pelko vaikutti käyttäytymiseen yllättävällä tavalla. Eräs muistelija tiivistää oivaltavasti, miten Prahan miehitys ”avasi myös silmiä, mutta sulki myös suut”.
Говоря современным языком, слухи оказались фейком, но они все же сделали свое дело. Финны были напуганы, и страх сказался на их поведении поразительным образом. Один современник проницательно подытожил, что события в Праге «не только раскрыли глаза, но и закрыли рты».
Miehityksen aiheuttama säikähdys painui taustalle ja myötäsukainen suhtautuminen valtasi mieliä. Suomalaiset ryhtyivät oikein joukolla Neuvostoliiton ystäviksi.
Когда паника, вызванная вводом войск в Чехословакию, отошла на второй план, среди финнов начала появляться покорность. Финны начали массово уважать Советский Союз.
Ei enää riittänyt, että presidentti Urho Kekkonen ja ministerit pitivät lämminhenkisiä yya-puheita. Suomi–Neuvostoliitto-Seura sai paljon uusia jäseniä, Leningradin matkailijamäärät kasvoivat, idänkauppa paisui, kulttuurivaihto monipuolistui.
Теплых речей президента Урхо Кекконена (Urho Kekkonen) и министров в духе советско-финляндского Договора о дружбе, сотрудничестве и взаимной помощи уже было недостаточно. В Общество дружбы «Финляндия-СССР» вступило много новых членов, количество финских туристов в Ленинграде увеличилось, объемы торговли с СССР возросли, культурный обмен стал разнообразнее.
Holmila arvioi kuitenkin, ettei aito ystävyys tavoittanut kansan syviä rivejä: ”Päällimmäisenä olivat epäluulo ja pelko. Luottamus ja ystävyys olivat pintavaahtoa.”
Однако, по оценке Холмила, не все финны прониклись искренними дружескими чувствами. «Господствовали недоверие и страх. Доверие и дружба были поверхностными».
1970-luvusta tuli kaksijakoinen. Suomen politiikka suomettui, ja ”virallisen ulkopolitiikan” käsite ohjasi yhteiskuntaa ja myös julkista sanaa. Hyvät idänsuhteet kävivät kaiken edellä.
1970-е годы стали для Финляндии двоякими. Во внешней политике был период финляндизации, концепция «официальной внешней политики» влияла на жизнь общества и характер публичных заявлений. На первом месте были хорошие отношения с восточным соседом.
Toisaalta talous lännettyi. Maa vaurastui, ja elintasoero Neuvostoliittoon ja muihin sosialistisiin maihin kasvoi. Mitä enemmän suomalaiset kävivät idässä, sitä ynseämmin suhtauduttiin sikäläiseen systeemiin.
Однако в экономике происходила вестернизация. Страна разбогатела, разница в уровне жизни с СССР и другими социалистическими странами сильно возросла. Чем больше финны бывали в СССР, чем негативнее они начинали относиться к тамошней системе.
”Tavalliset ihmiset tekivät usein omien havaintojensa pohjalta päätelmiä, jotka olivat syväluotaavampia kuin koulutettujen sovjetologien päätelmät”, Holmila kirjoittaa.
«Обычные люди часто делали выводы на основе собственных наблюдений, которые были более глубокими, чем выводы образованных советологов», — пишет Холмила.
Neuvostoliitto menetti vetovoimaansa myös puoluepolitiikassa. Skdl ja Skp hävisivät vaaleissa ja niiden sisäiset ristiriidat kärjistyivät. Luottamus neuvostojärjestelmään hiipui heilläkin, jotka jaksoivat uskoa sosialismin aatteeseen. Ele Aleniuksen ja Aarne Saarisen joukot eivät kelpuuttaneet Neuvostoliittoa sosialismin mallimaaksi.
Советский Союз потерял свою привлекательность и в партийной политике. «Демократический союз народа Финляндии» (ДСНФ) и «Коммунистическая партия Финляндии» (КПФ) проиграли выборы, внутренние конфликты в партиях обострились. Доверие к советскому строю падало даже у тех, кто продолжал верить в социалистические идеи. Сторонники политиков Эле Алениуса (Ele Alenius, ДСНФ) и Аарне Сааринена (Aarne Saarinen, КПФ) перестали считать Советский Союз идеалом социалистического государства.
Kylmä sota kesti lähes viisikymmentä vuotta ja päättyi Euroopassa 1980-luvun lopulla. Meillä se jatkui vielä pari vuotta lisää ja päättyi Neuvostoliiton hajoamiseen jouluna 1991. Vasta sitten kielenkannat täysin vapautuivat.
Холодная война продлилась почти пятьдесят лет и закончилась в Европе в конце 1980-х годов. В Финляндии она продолжалась еще пару лет и закончилась распадом Советского Союза в Рождество 1991 года. Только тогда действительно появилась свобода слова.
Kuten eräs muistelija kirjoittaa: ”Näin ei ollut saanut puhua aikoihin. Niin se sitten purskahti ulos niin räjähtävästi kuin kätketty ja salattu totuus vain kykenee.”
Как пишет один современник: «Нам нужно было следить за языком целую вечность. Так что слова вырвались наружу настолько резко, насколько это может сделать только затаенная истина».
Suomalaisten kylmä sota täydentää kuvaamme sodanjälkeisestä ajasta. Kerätty aineisto pääsee arvoiseensa käyttöön. Holmila taustoittaa kansalaisten kertomuksia terävillä havainnoillaan ja kytkee kirjan lopussa kylmän sodan muistot Venäjän hyökkäyssotaan Ukrainassa.
Труд «Холодная война финнов» дополняет картину послевоенного времени в Финляндии. Холмила подкрепляет рассказы граждан Финляндии своими меткими наблюдениями, а в конце книги проводит параллель с действиями России на Украине.
Газета «Helsingin Sanomat»
Источник:
Свежие комментарии