Vasemmalla on Leppäniemen kylä Suojärvellä, keskellä kylän tsasouna vuonna 1925 ja oikealla nykyaikainen rajavyöhykkeen stop-kyltti. Kuva: Finna, Kare Lehtonen / Yle
Статья из финского СМИ с переводом на русский.
Kun Suomi itsenäistyi, katkesivat kaikki yhteydet itään. Eikä se miellyttänyt kaikkia, kuten ei miellytä nytkään.
Когда Финляндия обрела независимость, все связи с Россией оборвались. Тогда это понравилось не всем — как не нравится и сейчас.
– Rajan sulkeminen on aina aiheuttanut paikallisille asukkaille huonoja seuraamuksia, sanoo Itä-Suomen yliopiston historian professori Maria Lähteenmäki.
«Закрытие границы всегда имеет печальные последствия для местных жителей», — говорит профессор истории Университета Восточной Финляндии Мария Ляхтеенмяки (Maria Lähteenmäki).
Kun Suomen sisällissota keväällä 1918 päättyi, Suomen ja Venäjän välinen raja meni kiinni. Samalla katkesivat vuosikymmenien ajan rakentuneet suhteet itään.
Когда весной 1918 года в Финляндии закончилась гражданская война, граница Финляндии и России закрылась. Отношения с восточным соседом, которые выстраивались десятилетиями, прервались.
Sama tapahtui puolisen vuotta sitten, kun Suomen ja Venäjän välinen raja suljettiin Venäjän Ukrainaan aloittaman hyökkäyksen takia. Suomen rajaseutu hiljeni entisestään, kun turismi ja kauppa maiden välillä loppui.
То же самое произошло полгода назад, когда границу Финляндии и России закрыли из-за спецоперации России на территории Украины. [В финском оригинале, конечно, используют другие слова. — А.Д.] Когда торговля Финляндии и России сошла на нет, жизнь в приграничных регионах Финляндии затихла.
Viimeiset autot odottivat Venäjältä Suomeen pääsyä Vaalimaan raja-asemalla 29.9.2022. Sen jälkeen liikenne hiljeni. * Последние автомобили ожидали въезда в Финляндию из России у пункта пропуска Ваалимаа 29 сентября 2022 года. После этого поток пассажирского транспорта прекратился.
Kun professori Maria Lähteenmäki kertoo esimerkkejä Suomen itärajalta noin sadan vuoden takaa, ovat ne kuin tästä päivästä: kaupankäynti tyrehtyi, yhteydenpito ystävien ja sukulaisten kanssa katkesi, kulttuuriyhteistyö loppui.
Рассказы профессора Марии Ляхтеенмяки о том, что происходило на восточной границе Финляндии сто лет назад, очень напоминают нынешние события. Торговля приостановилась, контакты с друзьями и родственниками были разорваны, культурное сотрудничество прекратилось.
– Nyt Suomen rajaseudun varuskuntia ehostetaan, lainsäädäntöä tiukennetaan, maanpuolustushenkeä kohotetaan aktiivisesti ja maanpuolustusmäärärahoja nostetaan. Näin tapahtui reilut sata vuotta sitten ja näin tapahtuu myös nyt.
«Сейчас усиливаются приграничные гарнизоны, ужесточается законодательство, поднимается боевой дух населения, увеличивается финансирование обороны. Это происходит сейчас — и это происходило примерно сто лет назад».
Samoja tunteita * Те же переживания
Terijoki oli kunta vasta itsenäistyneen Suomen kaakkoisrajalla. Siellä paikalliset asukkaat vuonna 1918 vastustivat kovaan ääneen Suomen ja Venäjän välisen rajan sulkemista, koska se haittasi heidän elinkeinoelämäänsä ja liikkumisen vapautta.
Терийоки (ныне — город Зеленогорск) был коммуной у юго-восточной границы новой независимой Финляндии. В 1918 году местные жители протестовали против закрытия границы между Финляндией и Россией, потому что это мешало их деловой жизни и свободе передвижения.
Ja samalla tavalla osa Kaakkois-Suomen asukkaista ajattelee nytkin. Halu käydä Viipurissa tai Svetogorskissa tankkaamassa, kampaajalla tai huvittelemassa elää vahvana.
Сейчас многие жители Юго-восточной Финляндии проходят через те же переживания. Желание съездить в Выборг или Светогорск за бензином, в парикмахерскую или просто расслабиться никуда не исчезло.
Muukalaisviha * Ксенофобия
Kuten nykyäänkin, myös sata vuotta sitten joutuivat Suomessa asuvat venäläiset kokemaan muukalaisvihaa. Vaikka venäläisten määrä ei 1920-luvun Suomessa ollut kovin suuri, heitä pelättiin eduskuntaa myöten.
Как и сейчас, проживающие в Финляндии русские сто лет назад столкнулись с ксенофобией. И хотя количество россиян в 1920-е годы Финляндии было очень скромным, их боялись все — включая парламент.
– Valtiovalta perusti muun muassa erityisen Rajamaan komendantin viraston, jonka tarkoitus oli estää muukalaisten eli käytännössä venäläisten liikkuminen rajan yli, kertoo historian professori Maria Lähteenmäki.
«Власти создали специальную комендатуру, которая должна была препятствовать движению иностранцев (на практике — россиян) через границу, рассказывает профессор истории Мария Ляхтеенмяки.
Rakas raja * Любимая граница
Viime kesänä Suomessa alkoi keskustelu aidan rakentamisesta maiden välille. Sama keskustelu käytiin myös Suomen itsenäistymisen jälkeen.
Прошлым летом в Финляндии начались разговоры о необходимости построить забор на границе с Россией. Эта же тема не давала финнам покоя и сразу после обретения независимости.
– 1930-luvulla tavalliset terijokelaiset, rajaseudun ihmiset ja rajavartijat alkoivat rakentaa 120 kilometriä pitkää piikkilanka-aita Suomenlahdelta Laatokan rannalle saakka. Tiedämme toki, ettei se myöhemmin kestänyt mitään, kun neuvostoliittolaisten tankit tulivat siitä läpi.
«В 1930-е годы простые жители Терийоки, жители приграничных регионов и пограничники начали строить забор из колючей проволоки протяженностью 120 километров — от Финского залива до побережья Ладоги. Но, как все мы знаем, натиск советских танков он не выдержал.
Kun raja meni vuonna 1918 kiinni, alkoi myös rajantakainen elämä kiehtoa. Rajaseutu-lehti kirjoitti vuonna 1934, miten ”rajan näkemisessä on mielenkiintoa, siinä on sensaatiota. Matkailijan salainen toivo saada samalla nähdä myös ihmisiä rajan takaa kuitenkin vain hyvin harvoin toteutuu.”
После закрытия в 1918 году граница стала объектом притяжения. Газета Rajaseutu писала в 1934 году: «разглядывать границу очень интересно, это настоящая сенсация. Тайные надежды путешественников увидеть людей по другую сторону границы оправдываются редко».
Edelleen joka kesä rajavartijat tavoittavat myös ihmisiä, jotka haluavat käydä ilman lupaa rajavyöhykkeellä tai jopa pikaisesti piipahtamassa Venäjän puolella. Vuosittain sadat ihmiset käyvät Ilomantsissa Suomen itäisimmällä pisteellä.
До сих пор летом работа финских пограничников не обходится без общения с людьми, желающими посетить пограничную зону без пропуска или даже на мгновение заглянуть на российскую территорию. Каждый год сотни людей посещают общину Иломантси, самую восточную точку Финляндии.
Nälänhätää ja köyhyyttä * Голод и бедность
Itärajan sulkeminen keväällä 1918 oli valtava isku rajaseudun asukkaille. Miljoonakaupunki Pietari oli esimerkiksi Terijoelta vain muutaman kymmenen kilometrin päässä — käytännössä se oli Pietarin esikaupunkialuetta.
Закрытие границы весной 1918 года стало сильным ударом по жителям приграничных регионов. Санкт-Петербург, город-миллионник, располагался всего в нескольких десятках километров от Терийоки — можно сказать, что Терийоки был пригородом Петербурга.
Valtava määrä Kannaksen asukkaista oli käynyt Pietarissa töissä ja harjoitti kauppaa Pietariin.
Огромное количество жителей Карельского перешейка ездили в Санкт-Петербург на заработки и занимались там торговлей.
Samaan aikaan tuhannet venäläiset olivat käyneet lomailemassa Terijoen huviloissaan ja rannoilla.
В то же время тысячи русских приезжали в Терийоки отдыхать на дачах и побережье.
Ihmisiltä loppuivat työt ja rahat.
Люди остались без работы и денег.
– Kun raja meni kiinni, se tarkoitti asukkaille nälänhätää. Tuli levottomuutta, johon valtiovallan oli puututtava kovallakin kädellä, kertoo historian professori Maria Lähteenmäki.
«Закрытие границы означало для местных жителей голод. Начались беспорядки, в которые властям пришлось жестко вмешаться», — рассказывает профессор истории Мария Ляхтеенмяки.
Valtiovalta alkoi puhdistaa itärajaa vasemmistolaisista ja Venäjä-mielisistä. Itärajalle tuli rajavyöhyke, ja sieltä poistettiin erityisesti kommunismia tukevia ja heiksi epäiltyjä henkilöitä.
Власти начали очищать восточную границу от людей пророссийских и левых взглядов. Появилась пограничная зона, из которой были «удалены» сторонники коммунизма — как потенциальные, так и реальные.
Pelkona oli, että levottomuudet lisääntyisivät itärajalla rajan sulkemisen takia. Valtiovalta piti juuri maan kaakkoiskulmaa Suomen itsenäistymisen jälkeen kaikkein kriittisimpänä ja turvallisuuden kannalta arimpana paikkana – ja sellainen se vaikuttaa olevan edelleen myös nyky-Suomessa.
Были опасения, что из-за закрытия границы беспорядки могут усилиться. После обретения Финляндией независимости власти считали юго-восточную часть страны наиболее уязвимым местом с точки зрения безопасности — и, похоже, так же обстоит дело и в современной Финляндии.
Neuvostopropagandan pelko * Боязнь советской пропаганды
Rajaseudulla Kainuun ja Pohjois-Karjalan tienoilla yhteiselo venäläisten kanssa oli ennen itsenäistymistä ollut sen verran luontevaa, ettei sen katkeamista helposti sulatettu.
В приграничных регионах сосуществование с русскими было настолько естественным, что перемены были восприняты тяжело.
Poliittisen historian dosentti Ville Jalovaara julkaisi hiljattain teoksen Lähemmäksi muuta Suomea – Rajaseututyötä 100 vuotta. Siinä hän käy läpi sitä, miten valtiovalta ja eri järjestöt yrittivät saada itärajan tuntumassa asuvien ihmisten elämän helpommaksi.
Вилле Яловаара (Ville Jalovaara), доцент политической истории, недавно опубликовал работу «Ближе к другой Финляндии — 100 лет работы в приграничных регионах» (Lähemmäksi muuta Suomea — Rajaseututyötä 100 vuotta). В ней он рассказывает, как власти и различные организации пытались облегчить жизнь людям, живущим у восточной границы.
– Valtiovalta oli huolissaan siitä elintason laskusta, jonka rajakaupan, rajaliikenteen turismin ja muun loppuminen aiheutti. Samalla valtiovalta oli huolissaan, ovatko rajaseudun ihmiset alttiita kommunistiselle propagandalle.
«Государство было очень обеспокоено падением уровня жизни, которое было вызвано прекращением туризма и торговли в приграничных регионах. Власти также боялись, что местные жители могут стать жертвами коммунистической пропаганды».
Erityisen alttiita neuvostopropagandalle olivat matalan elintason ihmiset. Kansalaissodan aikaan tuhannet suomalaiset loikkasivat Venäjälle ja jatkoivat suomalaisten käännyttämistä sieltä käsin.
Особенно восприимчивыми к советской пропаганде были люди с низким уровнем жизни. Во время гражданской войны тысячи финнов перебежали в Россию и продолжали заманивать туда других финнов.
Matkailua ja neuvontaa * Туризм и советы
Vuonna 1923 Suomalaisuuden liitto perusti rajaseutuosaston, joka neljä vuotta myöhemmin irtaantui itsenäiseksi Suomen Rajaseutuyhdistykseksi. Yhdistyksen toiminnalla oli valtiovallan siunaus.
В 1923 году Союз Финского самосознания (Suomalaisuuden liitto) создал филиал в приграничном регионе, который спустя четыре года стал отдельным Приграничным объединением (Suomen Rajaseutuyhdistys). Деятельность объединения поддерживалась государством.
Yhdistys tuki monien jo olemassa olevien järjestöjen, kuten marttojen ja maatalousnaisten toimintaa. Näin rajaseudulla saatiin parannettua muun muassa terveydenhuoltoa, hygieniaa ja esimerkiksi ruoan säilöntää.
Объединение поддерживало многие уже существующие организации — например, женские организации Martat и Мaatalousnaiset, дающие женщинам различные бытовые советы. Таким образом в приграничных регионах удалось улучшить уровень здравоохранения, гигиены и, к примеру, хранения продуктов питания.
– Elämä 1920-luvun rajaseudulla oli Suomessa hyvin alkeellista. Käytännön neuvoja todella tarvittiin, jotta elintasoa saataisiin nostettua.
«Жизнь в приграничных регионах в 1920-е годы была достаточно примитивной. Люди очень нуждались в практических советах, чтобы можно было поднять уровень жизни».
Tärkeä työmuoto oli maatalousneuvonta, jotta vanhat viljelystavat saataisiin korvattua nykyaikaisilla.
Важной формой работы была консультация по вопросам ведения сельского хозяйства. Старые методы ведения хозяйства стоило заменить на новые.
Rajaseudulle piti rakentaa teitä ja saada ihmisille töitä. Maatilat olivat pieniä, eikä niistä riittänyt leipää koko vuodeksi.
В приграничных регионах нужно было построить дороги и дать людям работу. Хозяйства были маленькие, и хлеба на весь год не хватало.
Tarkoitus oli, että ihmiset voisivat elää tyytyväisinä suomalaisina rajan lähellä.
Задача состояла в том, чтобы жившие у границы финны были довольны своей жизнью.
– Samalla rajaseudun ihmiset olisivat henkinen suojamuuri, jotta he olisivat halukkaita puolustamaan Suomea, jos hyökkäys alkaa. Vuoden 1939 talvisodassa nähtiin, että raja tässä mielessä piti hyvin, kertoo Jalovaara.
«Жители приграничных регионов должны были хотеть защитить Финляндию в случае начала атаки. Судя по Зимней войне 1939 года, в этом отношении цель была достигнута», — говорит Яловаара.
Yhdistyksen keskeinen tavoite oli myös rajaseutumatkailun lisääminen. Se julkaisi rajaseutumatkaoppaita ja yritti siten saada pääkaupunkiseudun suomalaiset vierailemaan rajaseudulla niin Pohjois-Suomeen kuin Kannakselle.
Важной целью работы объединения также было развитие туризма в приграничных регионах. Издавались путеводители по приграничным регионам, жителям столичного округа предлагали посетить приграничную Северную Финляндию и Карельский перешеек.
– Tarkoitus oli, että kaikki suomalaiset tuntisivat asuvansa samassa maassa. Rajaseudulta kuljetettiin myös lapsia tutustumaan Helsinkiin, kertoo Jalovaara.
«Все финны должны были почувствовать, что живут в одной стране. Детям из приграничных регионов, в свою очередь, устраивали ознакомительные поездки в Хельсинки», — рассказывает Яловаара.
Yksi suurimmista matkailukohteista rakennettiin Terijoelle.
В Терийоки был построен один из крупнейших туристических центров.
– 1920-luvulla alettiin Terijoesta rakentaa Suomen matkailun mekkaa, Suomen rivieraa ja paratiisia — sellaisena suurin osa suomalaisista Terijoen muistaakin, sanoo Itä-Suomen yliopiston historian professori Maria Lähteenmäki.
«В 1920-е годы Терийоки начали превращать в мекку финского туризма, финскую ривьеру и рай. Большинство финнов именно таким Терийоки и запомнили», — считает Мария Ляхтеенмяки, профессор истории Университета Восточной Финляндии.
26.02.2023
YLE
Автор: Петри Кивимяки (Petri Kivimäki)
Свежие комментарии